THÜRINGEN: de toeristische schatkamer van Midden-Duitsland

Een kunstzinnig reisverhaal van onze gids Jef Lemmens

THÜRINGEN: De Wartburg in Eisenach

Thüringen noemt zichzelf de toeristische schatkamer van Midden-Duitsland en behoort tot de historische Länder van Duitsland. Het is een centrum van cultuur en kunst met eeuwenoude stadjes, talrijke kastelen en burchten, beboste heuvels, het “Thüringer Wald”…. Weinig gebieden hebben zulke combinatie te bieden van culturele rijkdom en prachtige natuur met een afwisselend landschap van bergen, dalen, rivieren, meren en stuwdammen.

Veel steden in Thüringen ademen geschiedenis. Oude steden als Eisenach (de Wartburg), Gotha, Erfurt, Weimar, Jena, Gera en Altenburg bloeiden op langs de “Via Regia”, de oude grote handelsroute tussen West- en Oost-Europa.

Vroeger bestond Thüringen uit vele kleine vorstendommen die met elkaar concurreerden om het mooiste kasteel, het schitterendste park, het modernste theater te bezitten.

De talloze oude, stoere burchten op heuvels en bergen, de uitnodigende vorstelijke residenties en parken vormen momenteel interessante trekpleisters. Thüringen telt meer dan 450 burchten, waarvan er een heel aantal als museum zijn ingericht.

De beroemdste is zeker de “Wartburg” in Eisenach, sinds 1999 Unesco Werelderfgoed, en met de geschiedenis verbonden door talrijke grote figuren die hier leefden en verbleven zoals de H. Elisabeth, Maarten Luther en zelfs onze eigen Hendrik Van Veldeke. J.S.Bach (zie foto 2) werd hier in 1685 aan de voet van de Wartburg geboren. Goethe en Franz Liszt waren er kind aan huis…

Kunstenaars en wetenschappers vonden hier een ideale werkomgeving. Vele beroemdheden hebben hier hun sporen nagelaten…

Zo speelde de Wartburg een belangrijke rol in de Reformatie. Nadat hij op 26 mei 1521 door de paus in de rijksban was geslagen nam Maarten Luther zijn toevlucht in de “Wartburg” en vertaalde er het nieuwe testament in het Duits. Door de grote verspreiding legde hij hiermee de grondslag van een uniforme Duitse taal.

De Wartburg is één van Duitslands mooiste en oudste burchten, gebouwd op een heuvel (441 m. hoog) boven de stad Eisenach (Thüringen).

Korte Geschiedenis Wartburg:

De bouw van de Wartburg werd in 1067 gestart door de toenmalige graaf van Thüringen, Lodewijk ( Ludwig) van Schauenburg (‘Ludwig der Springer’: zie foto). Zijn vader Lodewijk met de
Baard was vazal van de aartsbisschop van Mainz. Zijn stamkasteel bevond zich in het stadje Friedrichroda (Thüringer Wald) en heette de “Schauenburg”. Vermoedelijk ontleent de “Wartburg” zijn naam aan een wachttoren die op de strategisch belangrijke rots bij het huidige Eisenach al stond.
In 1190 wordt Herman I landgraaf van Thüringen en Hessen. Hij was al sinds 1181 paltsgraaf van Saksen en wordt nu heerser over drie gebieden: Thüringen, Hessen en Saksen.

Herman I was zeer kunstminnend en een mecenas voor dichters en kunstenaars. Het Thüringse hof ontwikkelde zich tot een ontmoetingsplaats van kunstenaars. Onder zijn leiding bereikte de hoofse ridderlijke cultuur in deze streek haar hoogtepunt. Zo verbleef ook de Maaslandse (Limburgse) minnezanger Hendrik van Veldeke rond 1185 op de Wartburg onder de bescherming van landgraaf Herman I van Thüringen en schreef Van Veldeke er zijn Eneas-roman.

1206: Op de Wartburg vonden belangrijke historische gebeurtenissen plaats als de gekende “Sängerkrieg”, een minnezangersconcours waaraan beroemdheden als Walther van der Vogelweide en Wolfram von Eschenbach deelnamen, maar ook fantasiefiguur Heinrich von Afterdingen. In de 19^e eeuw baseerde componist Richard Wagner zijn opera “Tannhäuser” op dit gegeven. Er bevinden zich in de Wartburg een aantal mooie historische schilderingen over dit onderwerp (zie ook afbeelding wandtapijt ).

1217: Herman I overlijdt. Zijn zoon Lodewijk IV wordt landgraaf van Thüringen.
1221: Lodewijk IV treedt in het huwelijk met de later heilig verklaarde Elisabeth van Thüringen (°1207 Sȧrospatak in Hongarije – +1231 te Marburg), dochter van de Hongaarse koning. Hun huwelijk werd reeds gearrangeerd toen Elisabeth 4 jaar oud was… Tijdens de hongersnood in 1226 hielp zij de armen zeer tegen de wil van haar schoonfamilie.

1227: Lodewijk IV sterft totaal onverwacht op jeugdige leeftijd tijdens de vijfde kruistocht. Na de dood van haar man dient Elisabeth met haar kinderen de Wartburg te verlaten. Zij wordt in 1235 heilig verklaard wegens haar inzet voor zieken en armen.
1918: Na de Revolutie in 1918 en het uitroepen van de republiek, waarbij de Duitse plaatselijke vorsten afstand moesten doen van de troon, dienden zij in de meeste gevallen ook hun eigendommen af te staan. De Wartburg is sinds 1922 in handen van de ‘Wartburg Stiftung’.

Korte Beschrijving:

De burcht, het symbool van Eisenach, is van ver zichtbaar. Zij wordt voorafgegaan door grote Jugendstilvilla’s.
De vesting manifesteert zich hoog op haar rotsige uitloper als een samenspel van elementen uit verschillende periodes.
Door de poort van het toegangsgebouw (12^e eeuw) komen we op de eerste binnenplaats (Erster Burghof) omzoomd met vakwerkgebouwen (15^e – 16^e eeuw).
De tweede binnenplaats geeft toegang tot het romaanse landgravenhuis “Palas”, het woongedeelte van de landgraven met drie verdiepingen en versierd met romaanse bogen (begin 13^e eeuw). De schans en de zuidtoren bieden een weids uitzicht op Eisenach en het Thüringer Wald. In dit oudste deel van de burcht vinden we ook de ridderzaal en de “Elisabeth-Kemenate” (zie foto), die rond 1902 met historische mozaïeken is versierd.
Op het eerste verdiep vinden we de kapel uit 1320, de Sängersaal (zaal der troubadours), de kamer van de landgraaf en de Elisabethgalerij, allen verlucht met fresco’s van Moritz Schwind uit 1855. De wandschilderingen behandelen de geschiedenis van de Wartburg, de Elisabethlegende en natuurlijk de zangerswedstrijd.

Het bezoek wordt afgerond in het mooie in 1777 door Goethe gestichte museum, dat informeert over de bouw van de vesting. Het museum bezit tevens een mooie collectie schilderijen van Lucas Cranach alsook houten beeldsnijwerk van Tilman Riemenschneider.

Wetenswaardigheden:

De zogenaamde “Elisabethkemenate” (kamer van Elisabeth) werd op verzoek van keizer Wilhelm II in 1902-1906 door prof. August Oetken in neo-byzantijnse stijl met historische taferelen in glasmozaïek versierd.
Vanaf 1855 kwam componist Franz Liszt vaak op de Wartburg. Hij kreeg opdracht van de hertogen van Weimar zijn vakkennis over akoestiek in te brengen bij de ombouw van de ridderzaal tot feest- en concertzaal. Nu is deze concertzaal één van de bekendste in Thüringen.